تجزیه و تحلیل کیفی بیومکانیکی حرکات جهشی در کاراته
گرد آورنده (محمدمقری) از شهر اولینها
مربی و محقق علمی کاراته
چکیده
تمامی حرکات جهشی و اجزاي آن را م یتوان از طریق تجزیه و تحلیل کمی و کیفی بیومکانیکی شناسایی، توسعه و بهبود بخشید.
بیشتر حرکات انتقالی بدن که با اجراي همزمان تکنیک در کاراته همراه است، همواره با یک یا دو جهش متوالی یعنی به صورت
حرکات تک واکنشی و یا چند واکنشی انجام م یگیرد. طبق قانون اول نیوتن براي حرکات افقی، در یک الگوي فضایی به محض
آنکه بدن ورزشکار از زمین کنده و جدا شده و به صورت یک پرتابه درمی آید، دیگر ورزشکار قادر به تغییر مواردي مانند مسیر،
سرعت افقی، طول جهش و محل فرود خود در جهش نخواهد بود، بجز اینکه نیروي از خارج بر بدن ورزشکار در حین جهش
اثر بگذارد و تنها نیروي وارد بر بدن نیروي جاذبه زمین خواهد بود. بنابراین هرگونه تغییر در اندازه حرکت (طول یک پرتابه ) و
همچنین سرعت بدن در هنگام اجراي مهارت تکنیکی، بایستی در لحظه کندن از زمین فراهم شود که این موارد اهمیت توجه به
توان کندن و توان شروع را در استارت هاي کاراته به روشنی نمایان می سازد. زیرا در ورزش توانی- سرعتی کاراته، براي اجراي
موفقیت آمیز مهارت هاي تکنیکی نیاز به طی مسافتی کوتاه در کمترین زمان ممکن حتی نزدیک به لحظه 1 است . بنابراین قابلیت
زیست حرکتی غالبی مانند توان که از یکپارچگی دو قابلیت زیست حرکتی سرعت حداکثر و قدرت بیشینه است، می تواند نقش
بسزایی در افزایش ضریب موفقیت حرکت جهشی ایفاء بنماید. به شماتیک مراحل استفاده از توان انفجاري در یک حرکت جهشی
براي اجراي تکنیک ضربه مشت مخالف به وسط بدن توجه شود:
البته با توجه به قانون اول نیوتن براي حرکت یک پرتابه، از مراحل توان افزایش شتاب و توان کاهش شتاب چشم پوشی شده
است که در حرکات چندواکنشی وجوددارند.

1) توان کندن: ورزشکار براي جهش و اجراي مهارت تکنیکی، بایستی از ریتم حرکتی مناسب و یک استارت متحرك استفاده
نماید. بنابراین وي قبل از حرکت جهشی، بوسیله حرکات کم ضربه توانی 2 یعنی همان ریتم حرکتی، به عضلات پاها کشش
بیشتري داده و مقدار زیادي انرژي در عضلات و تاندونهاي پاها ذخیره م ینماید.
این انرژي دریک لحظه با انرژي حاصل از چرخه کشش- انقباض که از تبدیل یک انقباض برونگرا به یک انقباض درونگرا،
درست لحظه قبل از کندن از نقطه وقفه 3 ایجاد شده ترکیب می شود و نیروهاي عمودي و افقی فوق العاده اي در حدود دو برابر
وزن ورزشکار را براي غلبه بر نیروي جاذبه زمین، کندن و پرواز افقی فراهم می سازد. براي تولید چنین نیروي انفجاري نیاز به
فراخوانی بیشترین تعداد ممکن از تارهاي عضلانی تند انقباض در یک لحظه است که با طراحی و اجراي تمرین هاي پلایومتریک
که نزدیک و مشابه با حرکات جهشی در ورزش کاراته هستند، م یتوان این فراخوانی را توسعه و بهبود بخشید.
2) توان شروع: به طور یقین در ورزش رقابتی کاراته، شروع توانمند و انفجاري در یک مهارت حمل ه اي یا دفاعی م ی تواند،
فرصت یک عکس العمل و دفاع مؤثر را از حریف سلب نماید، و یا برعکس یک دفاع سریع و مناسب می تواند حمله حریف را
بی ثمر بسازد. توان شروع خصیصه اي مهم در حرکات توانی کاراته بوده که بسیار نزدیک به مرحله توان کندن است و نیازمند
مواردي چون: هماهنگی عصبی- عضلانی ویژه، زمان واکنش فوق العاده و همچنین توان ویژه براي ایجاد یک سازگاري مطلوب
جهت اجراي انفجاري حرکات جهشی می باشد. توصیه می شودکه از طنابهاي کشی جهت ایجاد مقاومتی کنترل شده براي توسعه
توان کندن و توان شروع در حرکات جهشی و پرتابه استفاده هوشمندآن هاي شود.
3) توان فرود: در پایان حرکات جهشی و براي اجراي موفقیت آمیز مهار تهاي تکنیکی ، داشتن فرودي مناسب و توانمند که
داراي کنترل و تعادل مطلوب بدن نیز باشد، از اهمیت بسزاي برخوردار است. ورزشکار کاراته در زمان فرود، یک اثر مهاري را در
لحظه تماس پاي فرود به زمین تجربه می نماید. که این مکانیز مهاي مهاري نقش یک سیستم حفاظتی را براي جلوگیري از آسیب
دیدگی احتمالی بازي م یکند. پاي فرود بوسیله مفاصل، لیگامن تها و عضله هاي خود موجب مهار و جذب ضربه و نیروي وارد
شده از طرف زمین به بدن ورزشکار می شود و همزمان نیز تعادل لحظه اي را براي اجراي مهارت تکنیکی فراهم می نماید . البته
مقدار توان فرود مناسب، بستگی به طول و ارتفاع جهش و همچنین شتاب، وزن و میزان خمیدگی مفاصل پاي ورزشکار دارد . در
یک بررسی و رویکرد بیومکانیکی که با تجهیزات ویژه انجام گرفت. پاي فرود تعدادي از ورزشکاران حرفه اي کاراته در لحظه
3 برابر وزن / برخورد بر روي سکوي نیرو 4 در جهش و اجراي مهارت تکنیکی ضربه مشت مخالف به وسط بدن در حدود 3 تا 5
بدن (معادل 210 تا 250 کیلوگرم) تجربه کرد. توصیه م یشود از تمرینات پلایومتریک مانند پر شهاي عمقی براي ایجاد سازگاري
عصبی- عضلانی ویژه استفاده شود.
2 - Low in Pack Power Movement
3 - Sticking Point
4- Force Plate

4) توان واکنشی: در حرکات چند واکنشی کاراته، به توانایی تولید نیروي انفجاري براي جهیدن دوم به جلو یا عقب بلافاصله
پس از فرود از جهش اول توان واکنشی اطلاق می شود. اشکال دیگر آن را نیز در مسیر برگشت به عقب از یک حرکت یک پرتابه
و یا در حرکات چابکی ورزشکار نیزمی توان مشاهده نمود. توصیه م یشود براي توسعه توان واکنشی از حرکات پلایومتریک
ترکیبی که شامل پرش هاي عمقی و بلافاصله حرکات واکنشی انفجاري از سطوح بلند 80 تا 120 سانتی متري و با درنظ رگرفتن
میزان آمادگی پویاي ورزشکار استفاده شود.
5) مکانیسم اجرا: رمز دستیابی به انرژي کشسانی مطلوب در تنظیم مناسب سرعت و زمانبندي چرخه کشش - انقباض در اکثر
مهارت هاي حرکتی کاراته مانند پریدن، جهش، ضربه زدن و پرتاب کردن است. که نتیجه آن تبدیل انقباض هاي برونگ را به
انقباض هاي درو نگراي نیرومند می باشد. در ضمن دارا بودن انعطاف پذیري ویژه عضلانی و دامنه کشسانی مطلوب در عضلات،
تاندون ها و مفاصل می تواند آسیب دیدگیهاي احتمالی را کاهش داده و امکان بیشتر استفاده از انرژي کشسانی در عملکرد
ورزشکار حرفه اي کاراته را فراهم بیاورد.
منابع
بلوم فیلد، جی و آکلند،تی آر/ 1382 / بیومکانیک و آناتومی کاربردي در ورزش/ ترجمه سعید ارشم/ انتشارات فردانش پژوهان/ تهران
بومپا، تئودور/ 1382 / زمان بندي و طراحی تمرینات قدرتی در ورزش/ ترجمه حمید رجبی و حمید آقا علی نژاد/ انتشارات فردانش پژوهان/ تهران
مک گینیس، پیترام/ 1384 / بیومکانیک ورزش و تمرین/ ترجمه ژاله معماري/ انتشارات چکامه/ تهران
حسن سلام پور